Geçiş dönemlerine ilişkin araştırmalar, özellikle 9. sınıfa geçişin önemli olduğunu vurgular. Çünkü 9. sınıf, öğrencilerin “en fazla zorlandıkları” bir yıl olarak tanımlanır. Öğrencilerin bu yıla ilişkin deneyimleri, liseyi bitirip bitirmeyeceklerini belirleyebilmektedir.
Queen (2002)4 , 9. sınıfa geçişe ilişkin yapılan araştırmaları inceleyerek şu sonuçlara varmıştır:
1. 9. sınıfta öğrencilerin notu ne kadar düşükse, öğrencilerin okulu terk etme olasılığı o kadar yüksektir.
2. 9. sınıfta kalan ve okulu terk eden öğrenciler yaşamları boyunca fiziksel, sosyal, duygusal ve ekonomik zorluklar yaşamaktadırlar.
3. Lise ne kadar büyükse, geçiş döneminin 9. sınıflar üzerindeki olumsuz etkisi o kadar büyük olur.
4. 9. sınıftan önce geçiş dönemleri yaşamış öğrencilerin okulu terk etme olasılıkları çok fazladır.
5. 9. sınıfların liseye uyumu, daha büyük bir okul, farklı çevre, dersle birlikte sınıf değiştirme ve daha küçük sınıflarda ders görme gibi faktörlerden dolayı daha karmaşık bir hale gelir.
6. Okulda kaybolmak, 9. sınıf öğrencilerinin en büyük korkularından birisidir.
7. 9. sınıf öğrencileri lise öğretmenlerinin, ortaokul öğretmenlerinden daha az yardımsever oldukları görüşündedirler.
8. 9. sınıf öğrencilerinin akademik ve sosyal olarak kabul edilmiş hissetmeleri için yaşamlarında onları destekleyen en az bir yetişkine sahip olmaları gerekir.
9. Geçiş döneminde olumsuz yaşantıları olan 9. sınıf öğrencilerinin daha fazla devamsızlık yaptıkları, düşük notlar aldıkları ve daha az arkadaşa sahip oldukları görülmüştür. Davranış problemlerine eğilimli olurlar ve olumsuz akran etkisine karşı daha savunmasızdırlar.
Neild’e (2009)5 göre, 9. sınıfın neden bu kadar zor olduğuna ilişkin modeller ya da kuramlar dört başlık altında toplanabilir:
1. Gelişimsel model: Bu model, okulun yapısından ve akademik gereksinimlerden bağımsız olarak, yaşamın kendisindeki değişikliklerin (ergenlik) 9. sınıfla çakıştığını ileri sürer. Bu dö- nemde ebeveyn etkisi ve gözetimi azalmakta, buna karşın akran etkisi artmaktadır. Akran etkisiyle risk alma davranışları da artmakta ve akademik performans düşmektedir.
2. Yeni bir okul: 9. sınıf sorunlarıyla ilişkili olarak önerilen ikinci model yeni bir okula baş- lamadır. Bu argümana göre bu geçiş, öğrencilerin ortaokulda öğretmen ve akranlarıyla kurdukları sosyal bağı koparmaktadır. Öğrenciler bir yandan yeni sosyal ilişkiler kurmak zorundayken bir yandan da yeni okulun rutin ve uygulamalarına uyum sağlamak zorundadır.
3. Lise için hazırlıksız olma: Üçüncü kuram 9. sınıfta karşılaşılan zorlukların en önemli kaynağı olarak öğrencilerin liseye yeterince hazırlıklarının olmaması olarak açıklar. Bu kurama göre, özellikle matematik ve okuma becerileri zayıf olan öğrenciler lisenin akademik talepleri altında ezilmektedirler.
4.Lisenin düzeni ve iklimi: Bu modele göre, 9. sınıfın bu denli zor olmasının nedeni, lisenin kendine özgü yapısı ve ikliminden kaynaklanmaktadır. Aşağıdaki her bir durumun öğrencilerin uyum sorunu yaşamalarına etki ettiği ileri sürülmektedir:
• Öğretmenlerin önceliklerinin sadece derslerini vermek olması
• Öğrencilerin kendilerini isimsiz ve yabancı hissetmeleri
• Öğretmenlerin, öğrencinin diğer derslerde ne yaptığını öğrenmeye ya fırsatının ya da isteğinin olmaması
• Lise öğretmenlerinin genelde zayıf akademik becerilerle liseye gelen öğrencilerle çalışma konusunda deneyiminin ya da eğiliminin olmaması
• Öğretmenler için ortak planlama zamanı, disiplinler arası öğretmen ekibi gibi reformcu uygulamaları hayata geçiremeyen liselerde öğrenmenin daha az gerçekleşmesi
• 1000 öğrenciden fazla mevcudu bulunan liselerde öğrencilerin öğrenme kazanımları- nın daha az olması
• Genellikle meslekte ve okulda yeni olan öğretmenlerin 9. sınıfa verilmesi