Bugünlerde çocukları liseye başlayacak olan ebeveynlerin en büyük telaşı nasıl tercih yapacağız ve nereye yerleşeceğiz sorularının cevaplarını bulmak.
Bu konuda pek çok uzmanın görüşlerinin yanında ebeveynler yakınlarındaki eğitimcilere bu soruların cevapları için başvuruyor. Gerçekten zor dönemler ve tercihler. Biz de isabetli bir lise seçimi için gerekenleri Eğitimci-yazar Kayhan Karlı ile konuştuk. Lise yıllarında gençlerin öğrenme ve gelişmesi için içsel motivasyonun önemli olduğuna dikkat çeken Karlı, şunları söyledi:
KARAR VERME OTONOMİSİ GELİŞEN GENÇLERİN TERCİHİ DAHA İSABETLİ
‘’Öncelikle çocuklarımızın gelişiminde 14-15 yaşlarına gelene kadar beyinde üst düzey düşünme becerilerinin en fazla geliştiği dönem tamamlanmış oluyor. Bu nedenle aslında lise yıllarında gençlerin yeni tutum ve beceriler geliştirmelerinin biz yetişkinlerin öğretmesiyle olması çok ama çok zorlaşıyor! Bu nedenle aslında lise öncesi okul tercihleri çok daha önemli. Lise yıllarında gençlerin öğrenme ve gelişmesi için ihtiyaç duydukları temel duygu içsel motivasyonudur. Bunu ise ebeveynler ve okuldaki eğitimciler dikkate almalıdırlar. Bu noktada içsel motivasyonu sağlayan 3 temel bileşenden söz etmek gerekir.
*Karar verme otonomisi bunlardan ilkidir. Küçük yaştan itibaren karar verme süreçlerinde otonomi geliştirmiş olan gençler lise ve sonrasındaki eğitim yaşamlarında çok daha isabetli tercihler yapabiliyor. Dolayısıyla buna paralel olarak yaşam sorumluluğunu üstlenmekte sıkıntı yaşamıyorlar.
* İkincisi ise içsel motivasyon için her bireyin yaptığı işte uzmanlaştığını yani gelişimine katkı sağladığını hissetmesi gerekiyor. Aynen çalıştığımız işlerde olduğu gibi gelişmekte olan gençlerinde ebeveynler ve eğitimcilerden pozitif ileri besleyen geribildirim almaları gerekir...
* Üçüncü bileşen ise yaptığımız işin yaşam amacımıza uygunluğu bizim içsel motivasyonumuzu artırır. Bu noktada ise bireyin küçük yaştan itibaren öz farkındalığının geliştirilmesi önemlidir. Kapasitesini ve yapmaktan keyif aldığı, tatmin duygusu hissettiği işler konusunda farkındalığı yüksek olmalı.’’
Ebeveynlere, çocuklarının içsel motivasyon oluşturması için bu noktalara ne kadar dikkat ettiklerini, okullarının çocuklarda bu 3 bileşeni ne kadar geliştirdiğini sorgulayarak tercih yapmaya başlamaları gerektiğinin altını çizen Eğitimci-yazar Kayhan Karlı, doğru lise tercihi için 10 anahtar öneriyi de şöyle sıraladı:
PUAN, OKUL SEÇİMİNDE TEK ÖLÇÜT OLMAMALI!
1. Çocuğunuzun tercihlerini kesinlikle konuşun ve karar alma sürecinipaylaşın. Kararın bir kısmını siz verin kalan kısmını ise onlar versin. Örneğin,
Sadece devlet okullarını tercih edeceğiz şimdi sen istediklerini sırala üzerinde konuşalım
..... dilinde eğitim yapan okulları tercih edelim şimdi sen sıralamayı belirle
Sadece özel yabancı liseler tercihi yapalım şimdi sen sırala gibi pek çok şekilde kararı paylaşabilirsiniz.
2. Çocuğunuzun güçlü yönlerini öne çıkaran ve bu yolla gelecek tercihlerini aydınlatabilecek geri bildirim ifadeleri kullanın. ‘’Senin yazı yazma ve sözel anlatım becerilerin ortaokul yıllarında hep öne çıktı, sonraki eğitim hayatında bu güçlü yönlerinden nasıl yararlanırsın?’’ şeklinde ona sorular ile yol açabilirsiniz.
3. Sadece puanlarını baz alarak değil çocuğunuzun yapmaktan hoşlandığı alanlara daha fazla yoğunlaşan okulları tercih ederken öne çıkarın. Sadece puana göre yerleşen ancak okulun eğilimi ile uyum sağlamayan gençler sürekli mutsuz olacaklardır. Örneğin Fen lisesi tercihleri özellikle dikkatle yapılmalı.
4. Seçilecek okulun eğitim dili ve/veya yabancı dili tercih açısından önemli olacaktır. Çünkü yabancı dil konusu aynı zamanda gençleri bir başka kültür ile taşıyacağı için geleceği düşünmelerinde yarar var.
5. Seçilen okulun kültürü yani okulun ekosisteminin de seçildiği unutulmamalıdır. Lokasyon, fiziki mekanlar ve mezun-veli profili de önemlidir.
6. Lise yılları özellikle yaşam boyu taşıyacağımız esas arkadaşlıkların oluştuğu dönemdir, unutulmamalı.
7. Bazen puanının yettiği bir üst okul yerine alt sıradaki daha düşükpuanlı okul çocuğunuz için doğru okul olabilir, puan tek ölçüt değldir.
8. Okulun bilgi odaklı mı yoksa beceri odaklı mı olduğu bu yüzyılda çok önemlidir. Yani ders dışı diye tanımladığımız kulüpler, etkinlikler vb. Bireysel gelişimi sağlayan süreçlere okulun yaklaşımı sorgulanmalıdır.
9. Dijital dünyaya ve endüstri 4.0 çağına okul nasıl bakıyor? Haberdarlar mı? Sorgulayın..
10. Son söz okul seçiminde hata yapmak dünyanın sonu değil! Özellikle bu çağın gençleri yaşamları boyunca pek çok kariyer değişikliği yapacakları için bu işi çok ta büyütüp hasta olmayın...
Umarım bu öneriler size biraz da olsun yol açar... Tüm gençlerin yolu açık olsun.